Begin 2023 startten huisarts Anneloes Smits en overgangsconsulent Janneke Herink het project ‘samen zorg voor de overgang’. Huisartsen in de regio Zutphen konden naar dit eerstelijnsteam verwijzen, onder meer via ZorgDomein. Na twee jaar blijken de resultaten zeer goed, tot tevredenheid van alle betrokkenen. De overgangsconsulenten krijgen binnenkort een vaste plek in het zorgvraagmenu van ZorgDomein. Janneke Herink: “Een gezonde vrouw in de overgang hoort niet thuis in de tweede lijn.”  

 Volgens het CBS zijn in ons land naar schatting 1,8 miljoen vrouwen in de overgang; een deel van hen ervaart ernstige lichamelijke en psychische klachten. “De impact daarvan is aanzienlijk, zowel voor deze vrouwen zelf als voor de samenleving,” zegt Anneloes Smits. Ze is kaderarts uro-gynaecologie en praktijkhouder in het Gelderse Eefde. “Ga maar na: bij vrouwen rond de 52 jaar is het gemiddelde ziekteverzuim zo’n 20 tot 25 dagen per jaar. Terwijl dat de vrouwen zijn die tegenwoordig de zorg en het onderwijs overeind houden, of een belangrijke rol hebben als mantelzorger. Het is dus van groot belang dat die vrouwen zelf ook goede zorg ontvangen.” 

Uiteenlopende klachten met een grillig verloop

Voor huisartsen blijkt dat in de praktijk vaak een tijdrovende en lastige klus. Overgangsconsulente Janneke Herink legt uit waarom: “De klachten zijn bij iedere vrouw anders en ook nog eens zeer uiteenlopend: het gaat niet alleen om opvliegers en stemmingswisselingen, maar bijvoorbeeld ook om spierproblemen, slaapproblemen en mentale klachten. Naast de directe klachten zijn er nog de extra stressfactoren. Wanneer iemand onvoldoende steun in de omgeving vindt, levert dat stress op en dat heeft weer allerlei gevolgen: voor de slaap, voor het brein, voor het lichaamsgewicht. Het is dus nooit één klacht en bovendien heeft de overgang vaak een wisselend verloop.”

Anneloes Smits: “Het is voor huisartsen niet eenvoudig om die verschillende klachten te bekijken tegen de achtergrond van de overgang. En de richtlijn van het NHG helpt op dat gebied ook niet: die richt zich met name op ‘hormonale therapie bij ernstige opvliegers’ en plaatst de overgang niet in een bredere context. Het is logisch dat huisartsen in veel gevallen doorverwijzen naar een gynaecoloog. Maar zoals iedereen weet zijn daar lange wachtlijsten, dus worden er te weinig vrouwen gezien.” Janneke Herink vult aan: “Een gezonde vrouw in de overgang hoort ook niet thuis in de tweede lijn. Het gaat in principe om gezonde vrouwen met klachten die bij een bepaalde levensfase horen. En als ze naar een gynaecoloog worden verwezen, nemen ze de plek in van vrouwen op de wachtlijst die wél specialistische zorg nodig hebben.”  

Goed ondersteunde, laagdrempelige hulp in de buurt 

Om de juiste zorg op de juiste plaats te kunnen bieden, startten Anneloes Smits en Janneke Herink het project ‘Samen zorg voor de overgang’. Vanaf begin 2023 konden 53 huisartsen in de regio Zutphen verwijzen naar Janneke Herink. Zij is aangesloten bij de Vereniging van Overgangsconsulenten, die zich onder meer bezighoudt met (bij)scholing en kwaliteitsbewaking.  

Anneloes Smits: “Ik had al langer het plan om laagdrempelige hulp bij overgangsklachten te organiseren: goed ondersteund, wetenschappelijk onderbouwd en in de eigen omgeving. En toen kwam Janneke erbij. Veel van haar vakgenoten werken op een menopauze poli, in de tweede lijn dus, maar zij werkt zelfstandig en wilde graag de eerste lijn komen versterken. Voor de pilot kwam zij een dag per week in mijn praktijk in Eefde werken, en een halve dag in een praktijk in Lochem.” 

ZorgDomein maakte digitaal verwijzen mogelijk 

Huisartsen in de regio maakten goed gebruik van de nieuwe verwijsmogelijkheid: Janneke Herink ontving de afgelopen twee jaar 337 patiënten. ZorgDomein maakte het mogelijk om ook digitaal naar de overgangsconsulente te verwijzen. Janneke Herink: “Tweederde van de verwijzingen kwam van de huisarts, van wie het grootste deel via ZorgDomein doorverwees. Dat heeft ook mijn voorkeur, want op die manier kan de verwijzer ook episoden meesturen. Zo krijg je medische voorgeschiedenis van de afgelopen jaren, bijzonderheden en recente bloeduitslagen. Met die kennis kun je echt aanvullend werken op de huisarts.” 

Anneloes Smits: “Een bijkomend voordeel is verwachtingsmanagement. Bij een verwijzing via ZorgDomein kun je de huisarts direct vertellen wat hij of zij kan verwachten, namelijk een goed onderbouwd advies van een gespecialiseerde overgangsconsulent, waar nodig ondersteund door een urogynaecologisch kaderarts. En dat geeft vertrouwen in de kwaliteit van het advies, met name voor het al dan niet voorschrijven van hormoontherapie.” 

Noodzakelijke en goed werkende aanvulling 

Uit een evaluatie bleek begin dit jaar dat het project op alle punten goed gescoord heeft. Anneloes Smits: “We gebruikten een gevalideerde vragenlijst voor overgangsklachten en de score liet een klinisch zeer relevant resultaat zien. Heel eenvoudig gezegd zijn de overgangsklachten bij de betrokken vrouwen in twee jaar meer dan gehalveerd. Bovendien waren vrijwel alle vrouwen zeer tevreden, en zouden ze de overgangsconsulent ook aan anderen in dezelfde situatie aanraden. Ook huisartsen waren enthousiast. Ze noemden het bijvoorbeeld een ‘noodzakelijke, goed werkende aanvulling’ op hun eigen behandeling.” 

De succesvolle pilot vormde volgens ZorgDomein alle reden om overgangsconsulenten een vaste plek te geven op het verwijsplatform. Om dat idee te testen, schakelde ZorgDomein onlangs een huisartsenpanel in. Dit panel reageerde positief en bevestigde de meerwaarde voor de huisartsenpraktijk. Daarom wordt het binnenkort mogelijk om via de categorie ‘Aanvullende zorg’ door heel Nederland naar zelfstandig gevestigde overgangsconsulenten te verwijzen; een belangrijke stap naar betere en toegankelijkere zorg voor vrouwen in de overgang.